Baharat Çeşitleri ve Diyette Kullanımı
Baharat Nedir Ve Nasıl Üretilir?
Baharat, doğada yetişen bitkilerin kurutulmuş haline verilen addır. Kendine özgü koku ve tat içeren baharatlar, bitkilerin kök, çiçek, yaprak, tohum, meyve gibi kısımlarından elde edilir. Buna göre sınıflandırabiliriz:
- KÖK kısmından: zencefil, zerdeçal
- ÇİÇEK kısmından: karanfil, safran
- YAPRAK kısmından: kekik, nane
- TOHUM kısmından: çörek otu, kimyon
- MEYVE kısmından: karabiber, sumak
Baharatlar Nasıl Tüketilmelidir?
Her baharatın üretildiği bitkiye ve bitki kısmına göre kendine has tadı, kokusu ve aroması bulunur. Bu özelliklerine göre yemeklere, salatalara ve tatlılara eklenir.
Bazı baharatlar kurutulup toz haline getirildikten sonra kullanılır. Bu baharatlardan aromatik olanlar (kekik, nane, fesleğen gibi) et ve tavuk yemeklerinde ve soslarda kullanılabilir. Yakıcı olanlar (karabiber, pulbiber gibi) çorbalara çok yakışır ve özellikle kış aylarında bağışıklığı güçlendirmeye yardımcı olur. Daha tatlı tadım notalarına sahip olanlar ise (tarçın, vanilya gibi) tatlılarda ve meyvelerle birlikte kullanılabilir.
Bazı baharatlar ise toz haline getirilmeden kullanılabilir. Mesela defne yaprağı kurutulduktan sonra fırın yemeklerine veya yemek soslarına aroma vermek için bütün şekilde yemeğe konabilir. Yemek piştikten sonra çıkarılır ve yemek o şekilde tüketilir. Adaçayı, melisa, rezene gibi bitki çiçekleri veya tarçın gibi bitki kabukları ise direkt kurutulup kaynatıldıktan sonra çay şeklinde tüketilebilir.
Baharatlar Nasıl Saklanmalıdır?
Baharatlar serin, karanlık ve kuru bir ortamda saklanmalıdır.
Cam veya seramik kaplarda saklamak lezzetini uzun süre muhafaza etmesini sağlar.
Tane baharatlar öğütülmüş baharatlara göre daha dayanıklıdır. Bu tür baharatları (karabiber gibi) gerektiği zaman öğütmek daha yoğun aroma vermesini sağlar.
Sıcak havalarda baharatları buzdolabında saklayabilirsiniz. Burada dikkat etmeniz gereken nokta özellikle taze baharatların yıkandıktan sonra iyice kurutulup öyle buzdolabına konmasıdır.
Yemeklere baharatları eklerken çok fazla ocağa yakın tutmayın. Yemeğin buharıyla nemlenen baharat çabuk bozulur.
Öğütülmüş baharatlar 6 ay ile 1 yıl arasında tazeliğini korurken, tane baharatlar 2 yıla kadar dayanır. Baharatın kokusunda veya tadında herhangi bir değişiklik gözlemlerseniz kullanmanız en doğru seçenek olaraktır.
Baharatların Besin Değerleri
Baharat tüketimi sadece tat vermek için yapılır. Normal bir insan yüksek gramajlarda baharat tüketmeyeceğinden diyette besin değerlerini görmezden geliriz. Fakat yine de merak ediyorsak baharatların besin değerlerini şu şekilde yazabiliriz:
1 porsiyon (~2 gram) baharat:
- Kalori: 6,1 cal
- Karbonhidrat: 1 gr
- Protein: 0,1 gr
- Yağ: 0,1 gr
- Lif: 0,1 gr
Değerler baharat çeşidine göre değişiklik gösterebilir.
Baharat Çeşitleri Ve Diyette Kullanımları
Her baharatın kendine göre birçok kullanım alanı vardır. Burada yemeklerimizde sıklıkla kullandığımız ve diyet listelerine eklemeyi sevdiğimiz baharatlardan bahsedeceğiz.
Tarçın
Cinnamon adlı ağacın kabuk kısımlarından elde edilen tarçın genellikle tatlılarda, kurabiyelerde ve kahvelerde kullanılır. Kabuk tarçın kaynatılıp çay şeklinde tüketilebilir.
Faydaları:
- Kan şekerini düzenler.
- Antioksidan açısından zengindir.
- Kötü kolesterolü düşürür.
- Kan basıncını düşürür.
- Beyin sağlığını destekler ve motor işlevleri geliştirir.
Çörek otu
Nigella Sativa adıyla bilinen çörek otu düğünçiçeği ailesine ait bir bitki türünün tohum kısmından elde edilir. Börek ve poğaçalarda sıklıkla tercih edilirken meze ve salatalarda da lezzet vermesi için kullanılabilir. Ayrıca sıkılan tohumlardan elde edilen yağı da çok faydalıdır.
Faydaları:
- Kan trigliserit seviyelerini düşürür ve karaciğeri destekler.
- Kan şekerini dengeler.
- Uzun süre tok tutar.
- Regl sancılarını hafifletir. PCOS semptomlarında kullanılabilir.
- Mide ülserine karşı iyi gelir.
Adaçayı
Bilimsel adı Salvia Officinalis olarak bilinir. ‘’Salvia’’ kelimesi ‘’iyileşmek için’’ anlamına gelmektedir. Eski çağlardan beri yiyeceklere lezzet katmak ve tedavi amaçlı kullanılmaktadır. Günümüzde ise çoğunlukla demlenerek çay şeklinde tüketilir. Aynı zamanda esans olarak da aromaterapide de çok yaygın şekilde yaraların iyileşmesi, cilt çatlaklarının ve lekelerinin iyileşmesi ve cilde parlak bir görüntü kazandırılmasında kullanılır.
Faydaları:
- Mide ve sindirim problemlerine iyi gelir. Gaz spazmını azaltır. İshal ve gastrit oluşumunu engellemeye destektir.
- İdrar söktürücüdür.
- Kötü kolestrol düşürür.
- Sakinleştirici etkiye sahiptir.
- Boğaz ağrısına ve öksürüğe iyi gelir.
- Antioksidan içeriği sayesinde kanser önleyici etkisi vardır.
- İçeresinde bulunan K vitamini sayesinde kemik sağlığını destekler.
Karabiber
Bilimsel adı Piper Nigrum olan karabiber eski çağlarda ‘’siyah altın’’ olarak bilinirdi. Romalılar tarafından altınla değiştirilerek Avrupa’ya kadar getirilmiştir. Çoğu yemeğe yakışan karabiber en çok kullanılan baharatlar arasındadır. Çeşitli karışımların içine katılarak da tedavi amaçlı kullanılır.
Faydaları:
- Öksürüğü kesmeye yardımcıdır.
- İçerisindeki antiinflamatuar ve antibakteriyeller sayesinde vücuttaki enfeksiyonu ve bakteriyel oluşumları azaltır.
- Kabızlığa karşı etkilidir.
- Kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller.
- Vitamin ve mineral deposudur bu sayede bağışıklığı güçlendirmeye yardımcıdır.
- Üst solunum yolu enfeksiyonlarına karşı etkilidir.
- Yüksek tansiyona iyi gelir.
- Ağrı kesici özelliği vardır.
Zerdeçal
Zencefil familyasında yer alan zerdeçal kendisine turuncu rengini veren kurumın bileşiği sayesinde sağlığa bir çok faydası bulunur. Genel olarak toz formda tüketilebildiği gibi taze şekli rendelenip yemeklerde kullanılabilir. Kurkuminin etkisi karabiberde bulunan pirlerin ile arttığı için karabiberle tüketilmesi daha faydalıdır.
Faydaları:
- Vücuttaki enfeksiyonu azaltır.
- Akne oluşumunu engellemeye destektir.
- Karaciğeri toksinlerden arındırır.
- Gaz ve şişkinlik problemlerine iyi gelir.
- İçerisindeki antioksidanlar sayesinde vücudu serbest radikallerden korur.
- Kanser oluşumunu azaltır.
Zencefil
Zencefil, sarı-kırmızı renkte çiçekleri olan ve boyu yaklaşık 1 metreye kadar ulaşabilen çok yıllık otsu bir bitkidir. Acı bir tada sahiptir ve tadını içerisinde bulunan gingerolden alır. Toz hali yemeklerde ve soslarda kullanılabilir. Aynı zamanda çay ve turşu formunda da tüketebilirsiniz.
Faydaları:
- Özellikle hamileliğe bağlı mide bulantısına iyi gelir.
- Mide ve bağırsak problemlerini yatıştırır.
- Regl ağrılarını hafifletir. Adet öncesi semptomlarının hafif geçmesine yardımcı olur.
- Öksürüğe ve boğaz ağrısına iyi gelir.
- Balgam söktürücüdür.
- İçerisinde bulunan antioksidanlarla bağışıklığı güçlendirir.
- Kalp-damar sağlığını destekler. Kötü kolesterolü düşürür.
Sumak
Rhus bitkisinin meyvelerinden elde edilen sumak kırmızı renkte ve ekşi tada sahip bir baharattır. Türk mutfağında yemeklerde ve salatalarda çoğunlukla kullanılan sumağın birçok faydası bulunur.
Faydaları:
- Antioksidan içeriği çok yüksektir. Vücudu serbest radikallere karşı korur.
- Sindirim enzimlerinin üretimini uyarır.
- Cilt ve hücre bariyerini korur.
- Kas ağrılarını hafifletir.
- Kan şekerini dengelemeye yardımcıdır.
Karanfil
Bilimsel adı Syzygium aromaticum olan karanfil, karanfil ağacının kurutulmuş çiçek tohumlarıdır. Direkt kuru hali de kullanılabilen karanfil çay, yağ ve toz formunda da kullanılabilir.
Faydaları:
- Doğal bir ağrı kesicidir.
- Antiseptik özelliktedir. Özellikle ağız ve diş sağlığında ağız kokusunun giderilmesi, diş çürüklerinin önlenmesi ve diş ağrılarının hafifletilmesinde kullanılır.
- Hazımsızlığa iyi gelir.
- Stres seviyelerini azaltır.
- Antibakteriyel özelliği sayesinde vücudu hastalıklara karşı korur.
- Yüksek miktarda antioksidan içerir. Vücudu serbest radikallerden korur.
- Kan şekerini dengelemeye yardımcıdır.
Biberiye
Bilimsel adı Salvia Rosmarinus olan biberiye mor, pembe veya beyaz çiçekleri olan bir bitkidir. Taze ve kurutulmuş şekilde yemeklerde kullanılırken çayı, suyu ve yağı da oldukça faydalıdır.
Faydaları:
- Antiseptik özelliktedir. Ağız ve diş sağlığına iyi gelir.
- Ödem attırıcı ve idrar söktürücü özelliği vardır.
- Hafızayı güçlendirir.
- Saç diplerinde bulunan bezleri uyararak saçların hızlı uzamasını sağlar.
- Stres yönetiminde etkilidir.
- Sindirim sistemi sorunlarına iyi gelir.
Nane
Taze ve kuru hali ayrı ayrı faydalar içeren nanenin kurutulup toz haline getirilmiş baharat formuna kuru nane denir. Bir çok yemekte, salatada ve sosta severek kullanılan kuru naneni içerisindeki faydalar sayesinde geçmiş çağlarda geleneksel tıpta da kullanıldığı bilinmektedir.
Faydaları:
- Mide bulantısına iyi gelir. Özellikle limonla birlikte tüketildiğinde bulantıyı keser.
- Soğuk algınlığı, boğaz enfeksiyon, öksürük gibi sağlık problemlerine iyi gelir.
- İstenmeyen kasılmalara iyi gelir.
- Kan dolaşımını hızlandırır.
- Sakinleştirici bir etkiye sahiptir. Stresi kontrol etmeye yardımcı olur.
Burada bahsettiğim baharatlar dışında birçok baharat bulunmaktadır. Fakat bu baharatların çeşitli faydaları olduğu gibi zararları da vardır. Bazı hastalıklara göre tüketilmesi zararlı olan baharatlar vardır. Bu yüzden beslenmenizde baharatlara yer verirken mutlaka bir uzman desteği almanız gerekir.
Online diyetisyen, psikolog ve danışmanlık hizmeti sunan Wellopia.co platformu alanında uzman kişiler ile görüntülü, sesli ve yazılı görüşme seçenekleri ile Türkiye’nin her yerinden veya yurtdışından online görüşme yapma şansı sunuyor. İstediğiniz her an birebir uzman desteği alabileceğiniz bu platform, ruh ve beden sağlığınıza yönelik çözümler sunar.
Wellopia platformunu incelemek için: https://wellopia.co/
Benimle online görüşme gerçekleştirmek için: Beste Gündüz
