Çocuklarda Akran Zorbalığı

Akran İlişkileri ve Zorbalık: Çocukların Sosyal Gelişimine Etkileri ve Çözüm Önerileri

Akran etkileşimi doğum itibariyle başlamaktadır. Ancak yaş ilerledikçe akranlarla geçirilen sürede artış görülmekte ve sosyal beceriler bu dönemlerde gelişmeye başlamaktadır. 

Bunlar;

• Sosyal öğrenme
• İşbirliği ve takım ruhu
• Cinsiyet rolleri
• Paylaşma ve birlikte yaşayabilme
• Kişilik gelişimi
• Kendisini deneme ve başkalarıyla başa çıkabilme mekanizmasının gelişimi
• Empati yeteneği
• Kendi dünyasını anlama ve yorumlama
• Mülkiyet kavramı
• Soyut düşünme
• Soyut kavramları anlamlandırma
• Toplumsallaşma

Çocuk aile dünyasında yaşadığı deneyimleri, arkadaşlarıyla yaşadığı dünya ile birleştirmeye çalışmaktadır. Çocuklarda 11-12 yaşa kadar bizim kavradığımız anlamda bir arkadaşlık oluşmamaktadır.

Akran ilişkilerinde özgüvenli ve girişimci olmak önemlidir. Ancak bu bir sürecin parçasıdır. Çocukların her alanda yeterliliklerinin tam olmasını beklemek doğru bir beklenti değildir. Akranlar arasında yaşanan krizler onların sosyal, duygusal ve kişilik gelişimleri için büyük bir fırsat olarak görülmelidir. 

Yetişkinlerin çocukların akran ilişkilerine doğrudan müdahale etmeleri çocukların gelişim süreçlerine ciddi anlamda olumsuz etki etmektedir.

Okulda yaşanan ilişkiler, yetişkin hayatının adeta bir provası niteliği taşımaktadır. Düşünülenin tersine olumsuz yaşantılarla baş edebilme küçük yaşlarda daha kolay olmaktadır. Bu sebeple travmatik ve ruhsal sıkıntılar ileri yaşlarda daha zor süreçler olarak karşımıza çıkabilmektedir.

AKRAN ZORBALIĞI

Okullarda en çok karşılaşılan problemlerden biri akran zorbalığıdır. Çocukların birbirlerini üzmek, korkutmak için yaptıkları sürekli ve kasıtlı olan davranışlar akran zorbalığı kapsamındadır. 

Genel anlamda 3 tür zorbalık vardır;

1. Psikolojik ve duygusal zorbalık: Kişi hakkında dedikodu yapma, onu konuşmalardan, oyunlardan dışlama.
2. Sözel zorbalık: Lakap takma, tehdit etme gibi davranışların yapılması.
3. Fiziksel zorbalık: İtme, vurma gibi fiziksel müdahale içeren davranışlarda bulunulması.
    

Aşağıdaki belirtilerin büyük çoğunluğu varsa çocuğunuz zorbalığa uğruyor olabilir!
 

• Lakap takılması, sataşılması, tehdit edilmesi, emir verilmesi, dışlanması, oyunlara alınmaması veya oyunlardan çıkarılması gibi durumların sık sık gerçekleşmesi.
• Şahsi ve okul eşyalarının alınması, tahrip edilmesi.
• Vücudunda sebebini açıklayamadığı yara, çürük ve tırnak izi olması, elbiselerinin yırtılması.
• Teneffüslerde genellikle yalnız olması, sınıfta hiç yakın arkadaşının bulunmaması. Öğretmen veya yetişkinlere yakın olmayı tercih etmesi.
• Takım oyunlarına seçilmemesi veya en son seçilmesi.
• Sınıfta kendini ifade zorluğu çekmesi, kaygılı, mutsuz ve güvensiz bir yüz ifadesine sahip olması.
• Okul başarısının birden veya yavaş yavaş düşmesi.
• Akranları içinde kendini ileri planda tutmaktan kaçınması.
• Okul dışında da arkadaş ortamının olmaması veya okuldan kimseyle dışarda görüşmemesi.
• Okula gitme konusunda isteksiz olması veya farklı bir okula gitmek istemesi.
• Sabahları iştahsızlık çekmesi, sürekli karın ağrısı veya baş ağrısı yaşaması.
• Korkulu rüyalar görmeye eşlik eden ağlama krizleri ve uykuda alt ıslatma.
• Sık sık nedensiz gereğinden fazla para istemesi.

Akran zorbalığı çok yaygın bir problem olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu da akademik başarının düşmesine, okul devamsızlığına, hatta okul terkine sebep olabilmektedir. Ayrıca zamanında müdahale edilmezse hem zorba, hem de zorbalığa maruz kalan çocukların ileriki yaşamlarında kalıcı psikolojik sorunlar oluşabiliyor.

Genelde farklılığı olan çocukların akran zorbalığına mâruz kalıyor. Ancak çok enteresandır ki zorbalığı yaşayan çocukların da zaman zaman zorbalık yaptığı gözlenebiliyor.

Zorbalığın altındaki nedenler arasında genelde:

• Anne baba arasındaki çatışma ya da ayrı olmaları,
• Çocuğun duygusal anlamda sıkıntı yaşaması,
• Empati kuramaması,
• Çocuğun “sevilmiyorum” duygusu yaşaması,
• Fark edilme, dikkat çekme isteği duyması,
• Kavga, gürültü dışında iletişimi öğrenememiş olması yer almaktadır.

Zorba çocukların da mağdur çocuklar kadar kendilerini dışlanmış ve sevilmiyor hissettikleri gözlenmektedir. Zorba etrafına birilerini toplamış olsa da genelde yalnız kalmaktadırlar.

Zorbalık mağduru çocuk destek almazsa:

• İçine kapanık, öz güveni düşük olur,
• Sosyalleşmede zorluk yaşar.
• Öfkesini aynalayarak kendi de zorbalığa dönüştürebilir.

Tüm bu sebeplerden ötürüdür ki zorba ve mağdur çocuğa zamanında müdahale etmek, her iki tarafı da kazanmak ileride yetişkin olduklarında kendilerine, çevrelerine ve topluma faydalı bireyler yetişmelerinde büyük katkı sağlayacaktır.

Mağdur çocuklar genellikle:

• Hassas,
• İçe dönüklüğü,
• Utangaç,
• Farklı düşünen, farklı davranan,
• Pasif,
• Başkalarının kendileri üzerinde kontrolüne karşı çıkmayan
• Endişeli ve kimi zaman depresiftirler.

Hem zorba çocuğa hem de kurban çocuğa destek olunmadığı bir durumda hayatları boyunca sıkıntılar yaşayabileceklerdir.

Mutlu çocuklar yetiştirmek dileğiyle…